Stypendium socjalne dla studentów
- banaszewska.pl
- 16 paź
- 7 minut(y) czytania
Pomoc materialna dla studentów stanowi istotny element systemu szkolnictwa wyższego w Polsce, znajdujący swoje umocowanie w przepisach ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Celem przyznawania świadczeń pomocy materialnej jest wyrównywanie szans edukacyjnych oraz wsparcie studentów znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej lub życiowej, a także docenienie wybitnych osiągnięć w nauce.
W zakresie pomocy materialnej każda uczelnia posiada własny regulamin świadczeń dla studentów i jest to najważniejszy akt prawny. Pamiętać należy, że jego postanowienia nie mogą być niezgodne z ustawą prawo o szkolnictwie wyższym oraz innymi aktami prawnymi obowiązującymi w zakresie przyznawania pomocy materialnej studentom w uczelni.
Należy pamiętać, że w zakresie przyznawania pomocy materialnej studentom zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego. Organy przyznające pomoc materialną są organami w znaczeniu funkcjonalnym, co oznacza, że gwarantują udział studenta w postępowaniu. Gwarancja powinna być rozumiana w ten sposób, że organ, czyli uczelnia ma obowiązek ustalenia stanu faktycznego, ale student jest zobowiązany do współdziałania.
Najczęściej przyznawaną formą pomocy materialnej jest stypendium socjalne. To również na tę formę pomocy uczelnie przeznaczają największą część przyznanych środków. W zakresie stypendium socjalnego oprócz prawidłowo przygotowanych procedur wewnętrznych kluczowe znaczenie mają przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Aby prawidłowo przyznawać środki pomocy materialnej studentom w uczelni warto zapoznać się z przepisami:
ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, w szczególności chodzi tu o art. 3, ale i art. 5 ust. 4-9, ale i art. 24 ust. 6-7.
rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń rodzinnych oraz zakresu informacji, jakie mają być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych.
obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie wysokości dochodu z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, publikowane co roku do 1 sierpnia
obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego, publikowane do 23 września każdego roku
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, a także do ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny oraz ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.
Jak od razu nietrudno zauważyć proces przyznawania środków stypendium socjalnego jest więc bardzo złożony i opiera się na wielu przepisach. Przede wszystkim uczelnia musi więc zadbać, aby regulamin przyznawania świadczeń pomocy materialnej był corocznie aktualizowany.
W roku akademickim 2025/2026 może otrzymać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, którego miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 1.908,9 zł netto na osobę w rodzinie (od roku akademickiego 2024/2025 próg dochodu stanowi 45% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego od dnia 1 stycznia roku poprzedzającego rok akademicki, na który przyznawane jest stypendium socjalne).
W szczególnie uzasadnionych przypadkach student może otrzymać stypendium socjalne w zwiększonej wysokości według szczegółowych kryteriów określonych w regulaminie świadczeń dla studentów. Uzasadnioną przyczyną podwyższenia kwoty tego stypendium mogą być np. zwiększone koszty utrzymania rodziny wynikające z odbywania studiów poza miejscem stałego zamieszkania, z choroby lub niepełnosprawności członka rodziny albo innych trudnych okoliczności życiowych.
Wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta ubiegającego się o stypendium socjalne ustala się na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Ustawa ta w art. 3 pkt 1 wymienia wszystkie źródła dochodu uwzględnianie przy ocenie sytuacji materialnej rodziny. Należy podkreślić, że do celów przyznawania stypendium socjalnego – wyłącza się z dochodu następujące świadczenia:
stypendia socjalne, stypendia dla osób niepełnosprawnych, stypendia rektora, zapomogi, stypendia finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego, stypendia za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną, stypendia ministra za znaczące osiągnięcia, stypendia z własnego funduszu stypendialnego uczelni (stypendia za wyniki w nauce dla studentów oraz stypendia naukowe dla pracowników i doktorantów),
stypendia otrzymywane przez uczniów, studentów i doktorantów w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, niepodlegających zwrotowi środków pochodzących z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), umów międzynarodowych lub programów wykonawczych, sporządzanych do tych umów, albo międzynarodowych programów stypendialnych,
świadczenia pomocy materialnej otrzymywane przez uczniów na podstawie przepisów o systemie oświaty,
stypendia o charakterze socjalnym przyznawane przez podmioty, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 40b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (organizacje pożytku publicznego, np. fundacje).
Przy ustalaniu miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uwzględnia się dochody osiągane przez następujących członków rodziny:
studenta,
małżonka studenta,
rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych studenta,
będące na utrzymaniu osób, o których mowa wyżej, dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26. roku życia, a jeżeli 26. rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek.
Student o dochodzie na osobę w rodzinie powyżej 1.908,9 zł nie może otrzymać stypendium socjalnego. Jest to ustawowa maksymalna wysokość i nawet w szczególnych przypadkach uczelnia nie może przyznać stypendium socjalnego przy wyższym dochodzie na osobę w rodzinie studenta.
Ważnym pojęciem w zakresie stypendium socjalnego jest wspólne gospodarstwo domowe. Student, który nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych i potwierdzi ten fakt w oświadczeniu, może ubiegać się o stypendium socjalne bez wykazywania dochodów osiąganych przez te osoby, jeżeli spełnia co najmniej jeden z następujących warunków:
ukończył 26. rok życia;
pozostaje w związku małżeńskim;
ma na utrzymaniu dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26. roku życia, a jeżeli 26. rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek;
osiągnął pełnoletność, przebywając w pieczy zastępczej;
posiada stałe źródło dochodów i jego przeciętny miesięczny dochód w poprzednim roku podatkowym oraz w roku bieżącym w miesiącach poprzedzających miesiąc złożenia oświadczenia o nieprowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych, jest wyższy lub równy 1.696,8 zł.
Student, którego miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego uprawniającego do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej (obecnie –– 823 zł netto), dołącza do wniosku o przyznanie stypendium socjalnego zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej (lub z centrum usług społecznych) o korzystaniu w roku złożenia tego wniosku ze świadczeń z pomocy społecznej przez niego lub przez członków jego rodziny (wniosek o wydanie zaświadczenia może być przez studenta złożony elektronicznie za pośrednictwem platformy ePUAP). Niedołączenie takiego zaświadczenia skutkuje odmową przyznania stypendium socjalnego.
W przypadku gdy student lub członkowie jego rodziny wykazują we wniosku o przyznanie stypendium socjalnego bardzo niskie dochody bądź ich brak, a nie korzystają ze świadczeń z pomocy społecznej, zastosowanie znajdzie art. 88 ust. 5 ww. ustawy, zgodnie z którym studentowi może być przyznane stypendium socjalne, jeżeli udokumentował źródła utrzymania rodziny.
Stypendia co do zasady w uczelniach przyznaje Rektor, chyba że samorząd studencki złoży wniosek o powołanie komisji stypendialnej i odwoławczej komisji stypendialnej. Warunkiem jest jedynie to, aby większość członków komisji stanowili studenci. Decyzję podpisuje wówczas przewodniczący komisji albo upoważniony przez niego wiceprzewodniczący komisji.
Należy zauważyć, że sformułowanie „są przyznawane”, zawarte w ust. 3, oznacza, że w przypadku wniosku złożonego przez samorząd studencki, do Rektora, by świadczenia przyznawane były przez komisję stypendialną i odwoławczą komisję stypendialną, świadczenia te muszą być przyznawane przez te komisje stypendialne. Decyzje w sprawie przyznania świadczeń pomocy materialnej studentom są zatem podejmowane przez komisję stypendialną i odwoławczą komisję stypendialną z mocy prawa, a nie z upoważnienia rektora.
Przepisy ustawy nie przewidują trybu powołania komisji stypendialnych i odwoławczych komisji stypendialnych, sprawy te muszą zatem zostać sprecyzowane w przepisach wewnątrzuczelnianych – najczęściej w regulaminie świadczeń dla studentów. Najczęściej komisje te powoływane są zarządzeniem Rektora.
Powołanie dwóch komisji jest jednocześnie określeniem organu pierwszego i drugiego stopnia przyznającego świadczenia materialne.
Jedyną kompetencją Rektora w przypadku powołania komisji stypendialnej i odwoławczej komisji stypendialnej jest uchylenie niezgodnej z przepisami prawa decyzji. Rektor jest więc wówczas organem szczególnego nadzoru nad efektami działalności komisji stypendialnej i odwoławczej komisji stypendialnej. Przepis należy przy tym rozumieć jako nakaz podjęcia przez rektora decyzji o uchyleniu decyzji komisji stypendialnej lub odwoławczej komisji stypendialnej w przypadku wydania przez komisję decyzji niezgodnej z przepisami prawa. Rektor działa w tym zakresie z urzędu, a jego omawiana kompetencja dotyczy także decyzji komisji pierwszej instancji. Uchylenie decyzji oznacza powrót danej sprawy do komisji, której decyzja została uchylona.
Na jaki okres wydawane są decyzje?
Stypendia są przyznawane na semestr lub na rok akademicki i wypłacane co miesiąc przez okres do 10 miesięcy, a gdy kształcenie trwa semestr - przez okres do 5 miesięcy.
Zapomoga może być przyznana nie częściej niż 2 razy w roku akademickim.
Co powinien zawierać regulamin świadczeń pomocy materialnej?
Regulamin świadczeń pomocy materialnej w uczelni powinien szczegółowo określać zasady przyznawania pomocy materialnej studentom. Należy podkreślić, że zasady te muszą mieć na uwadze zasady równego traktowania, niedyskryminowania i przejrzystości.
Regulamin świadczeń dla studentów określa w szczególności:
wysokość świadczeń,
szczegółowe kryteria i tryb przyznawania świadczeń, oraz zakwaterowania i wyżywienia, oraz sposób wypłacania świadczeń,
sposób dokumentowania sytuacji materialnej studenta;
tryb powoływania oraz skład komisji stypendialnej i odwoławczej komisji stypendialnej.
Regulamin powinien także zawierać informacje na temat:
sposobu składania wniosku (forma papierowa lub elektroniczna),
terminów składania wniosków,
niezbędnych dokumentach (np. zaświadczenia o dochodach, opinie, orzeczenia),
konsekwencji złożenia niekompletnego lub nierzetelnego wniosku.
Regulamin świadczeń dla studentów ustala rektor w porozumieniu z samorządem studenckim. W nowo utworzonej uczelni regulamin ustala na okres roku rektor.
Uczelnia powinna zadbać o publikację regulaminu w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) oraz udostępnienie wzorów wniosków, a także informowanie studentów o terminach i zasadach przyznawania pomocy.
